Nhà Rường Cổ Làng Hội Kỳ

Làng cổ Hội Kỳ ở xã Hải Chánh, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị nằm bên dòng sông Ô Lâu hiền hòa chạy qua hai tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên Huế có tuổi đời khoảng 500 năm. Đến đây, du khách không khỏi ngỡ ngàng được ngắm những ngôi nhà rường cổ, hệ thống thống kiến trúc văn hóa tín ngưỡng vẫn giữ được nguyên vẹn, cảnh quan thiên nhiên thanh bình và cuộc sống bình dị của người dân làng Hội Kỳ. 

Vào làng Hội Kỳ, dọc hai bên đường là hệ thống đình chùa miếu và nhà thờ của các dòng họ nghiêm trang cổ kính. Hút vào tầm mắt du khách là dãy nhà rường mà chủ nhân đều là họ Dương, nằm giữa những khu vườn nhiều tầng cây cối xanh tươi, chạy dài theo con sông Ô Lâu uốn lượn quanh làng. Hiện ở thôn Hội Kỳ có gần 30 hộ gia đình còn giữ được những ngôi nhà rường đều có tuổi đời hàng trăm năm tuổi.  

Đặc trưng của nhà rường cổ ở làng Hội Kỳ là 3 gian 2 chái (5 căn), có những ngôi nhà lớn thì 5 gian, 2 chái (7 căn), thường làm bằng gỗ mít, ten mật, kiền kiền, hệ thống cột, cánh cửa đều được chạm trổ hình rồng, phượng và hoa văn tinh tế. Trong mỗi ngôi nhà rường đều treo các bức hoành phi câu đối có nội dung răn dạy con cháu trong nhà. Giữa các buồng đều có các cánh cửa phân chia nhìn đẹp mắt. Gian giữa ngôi nhà thường để thờ tổ tiên, hai gian hai bên được dùng để tiếp khách và ở. Còn hai chái thường gọi là Tây phòng thì dành cho con trai và Đông phòng thì dành cho con gái ở. Mỗi ngôi nhà đều làm thêm một gác lửng để đựng lúa, gạo và các đồ dùng thiết yếu tránh ko bị ướt khi mùa mưa lũ đến. 

Mái nhà rường cổ ở đây được lợp bằng ngói liệt 6 lớp. Ngói hình chữ nhật, mỏng, phẳng, đều cạnh và đặc biệt, khi gõ âm thanh phát ra thanh như tiếng chuông. Mỗi ngôi nhà rường thường lợp khoảng 10-20 vạn viên tùy theo kích cỡ. Nhà lợp ngói như vậy, mùa hè thì mát nhưng mùa đông lại ấm áp. Những ngôi nhà rường nhà chủ yếu được xây dựng theo hướng Đông Nam, vừa là tránh gió lạnh mùa đông và có thể đón gió mát vào mùa hè. Tường bao quanh nhà được xây bằng gạch thẻ và gạch vồ với vôi. Mỗi ngôi nhà rường có một hàng rào cây xanh được cắt tỉa đẹp mắt bao bọc. 

Trong số những căn nhà rường còn lại phải kể đến ngôi nhà 3 gian, 2 chái, mái nhà lợp ngói liệt 9 lớp với số lượng lên đến hơn 10 vạn viên của ông Dương Văn Mạnh có tên là Tích Khánh Đường nghĩa là “Hội tụ niềm vui”. Ngôi nhà nằm giữa một khu vườn rộng, lối dần vào nhà là hàng chè tàu xanh ngắt được tỉa tót công phu. Toàn bộ ngôi nhà được chống đỡ bằng 48 cột gỗ mít rừng. Ngôi nhà được làm vào năm 1889.