Ngôi làng cất giữ bảo vật vua Hàm Nghi

Có sự tích kể rằng Vua Hàm Nghi từng về trú ẩn, viết chiếu Cần Vương kêu gọi đánh đuổi giặc Pháp và ban tặng nhiều bảo vật vô giá tại Làng Phú Hòa, xã Phú Gia, huyện Hương Khê - Hà Tĩnh. Báu vật của Vua Hàm Nghi tạ lễ gồm 2 con voi vàng (1 con nặng 27 đồng cân, 1 con nặng 17 đồng cân - mỗi đồng cân tương đương với 1 chỉ vàng), 1 con voi đồng, 1 con nghê, 2 thanh bảo kiếm cùng 8 bộ áo mũ triều thần. 

Vào năm 1885, khi vua chạy giặc tới đất Hương Khê, ngài được đức Thánh Mẫu báo mộng nên tránh được nhiều cuộc vây ráp. Nhằm ghi nhớ công ơn Thánh mẫu, vua phong tặng cho bà chức “Thượng đấng tối linh tôn thần”(một chức sắc lớn của thần linh), lập miếu thờ tự, đồng thời dâng bảo vật để nhân dân Phú Hòa thờ cúng Thánh mẫu.

Theo lệ làng, hàng năm, các cụ cao tuổi đều tổ chức kiểm tra bảo vật để đảm bảo rằng báu vật vua ban luôn được gìn giữ nguyên vẹn. Đến ngày lễ tết, các bảo vật lại được bày lên để nhân dân khắp nơi đổ về chiêm ngưỡng và hương khói, tưởng nhớ đến công ơn Thánh mẫu và tinh thần yêu nước của vua Hàm Nghi. Người nào được phong chức cố đạo chủ thì bắt đầu làm lễ rước báu vật. Hôm rước, cố đạo chủ cũ và mới trong bộ đồ lễ thành kính, dân làng ai cũng mặc bộ đồ đẹp nhất, nổi trống, đánh chiêng hầu theo đám rước từ cố đạo chủ cũ qua quần thể ba ngôi đền Đức Thánh Mậu Trầm Lâm đến đền thờ Vua Hàm Nghi và đền Công Đồng rồi mới về nhà tân cố đạo chủ.

Trải qua hơn 126 năm (2001) lễ rước ấy trở thành lễ hội rước phong sắc Vua Hàm Nghi hay còn gọi là lễ rước lộc đầu năm khi Sơn phòng Hàm Nghi, miếu Trầm Lâm, đền Công Đồng trở thành quần thể Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Ngay năm đó, lễ hội rước báu vật vua ban này đã trở thành lễ hội văn hóa truyền thống lớn nhất huyện Hương Khê, thu hút hàng ngàn du khách thập phương. Sau hơn một thế kỷ, người dân làng Phú Hòa, huyện Hương Khê (Hà Tĩnh) vẫn trân trọng gìn giữ báu vật vua Hàm Nghi tặng.