Long Sơn Tự

Chùa Tứ Long Sơn hay còn gọi là chùa Phật trắng ngày xưa còn có tên là Đăng Long Tự, tọa lạc tại số 22 đường 23 tháng 10, phường Phương Sơn, dưới chân đồi Trại Thủy, thành phố Nha Trang.


Ngôi chùa được xây dựng cách đây hơn 120 năm, trải qua nhiều lần trùng tu, và đến nay là Văn phòng Ban Trị sự GHPGVN tỉnh Khánh Hòa, ngôi chùa đẹp, nổi tiếng nhất tỉnh Khánh Hòa.


Chùa Long Sơn do HT.Thích Ngộ Chí (sinh năm 1856), húy thương Phổ hạ Trí, thế danh là Nguyễn Tám Văn Nghi, quê ở Vĩnh Xương, Thanh Hóa, thuộc dòng Thiền Lâm tế đời thứ 39, khai sơn sáng lập năm 1886 an danh là Đăng Long tự. Ban đầu chùa chỉ là một mái nhà tranh nằm tại đỉnh đồi Trại Thủy (nơi tôn trí tượng Phật trắng hiện nay) Năm 1900, chùa bị sập sau một cơn bão, nên Tổ quyết định dời xuống chân núi và đổi tên chùa thành Long Sơn tự.


Năm 1936, theo di nguyện của Tổ Ngộ Chí, chùa được tiến cúng cho Hội An Nam Phật học để làm trụ sở chấn hưng Phật giáo Khánh Hòa, đến nay  là trụ sở của Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Khánh Hòa. Năm 1938 (năm Bảo Đại thứ 14), chùa được phong "Sắc tứ Long Sơn tự". Năm 1941 chùa được trùng tu với công lao chính của Hội trưởng Tôn Thất Quyền và Phật tử Võ Đình Thụy.

Vãn cảnh Long Sơn du khách bước vào cổng chùa quy mô, sừng sững, trang nghiêm. Con đường dẫn vào chánh điện, từ ngoài đi vào bên tay trái là tượng đài Bồ tát Thích Quảng Đức, người con của Xứ Trầm Hương đã vị pháp thiêu thân cứu Phật giáo miền Nam qua cơn pháp nạn 1963.


Bên tay phải là vườn hoa nơi thiền thất HT.Thích Minh Thông an trụ. Khuôn viên chùa Long Sơn có chiều rộng 44,5 m, chiều dài hơn 72 m. Phía bên Tây chùa là giảng đường của Trường Trung cấp Phật học Khánh Hòa và trụ sở của Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Khánh Hòa. Phía bên Đông là Trường Trung học Tư thục Bồ Đề (ngày xưa), nay là Trường THCS Phan Sào Nam. Chính điện rộng 1.670 m²,  thờ tượng Phật Tổ Thích Ca Mâu Ni bằng đồng đang ngồi thuyết pháp, tượng cao 1,6 m, nặng 700 kg.

Sau khi Đại đức Thích Hạnh Bích ghi lại tấm ảnh lưu niệm lần đầu tiên vãn cảnh Sắc tứ Long Sơn, chúng tôi lần theo các bậc cấp lên đỉnh đồi Trai Thủy. Muốn lên đến đỉnh đồi phải đi lên 153 bậc tam cấp. Tại bậc thứ 44 là tượng Phật Thích Ca nhập Niết Bàn dài 17 m, cao 5 m, đằng sau tượng là bức phù điêu mô tả cảnh 49 đệ tử túc trực niệm phật. Tượng được xây dựng năm 2003. Lên cách tượng Phật nằm 5 mét nơi Ni sư Thích Nữ Thông Huệ đã vị pháp thiêu thân ngày 1.11.1967. Lần bước tiếp theo là tháp chuông với quả đại hồng chung cao 2,2 m, nặng 1.500 kg do phật tử tại Huế tiến cúng năm 2002.


Trên đỉnh đồi là tượng Kim Thân Phật tổ ngồi thuyết pháp, tượng cao 24 m, đài sen làm đế cao 7 m, rất dễ nhìn thấy tại một khu vực rộng xung quanh Chùa. Tượng được xây từ năm 1963 do sự đóng góp của Tăng Ni phật tử của các vùng lân cận. Xung quanh đài sen là chân dung bảy vị hòa thượng, đại đức đã tự thiêu để phản đối chính sách đàn áp Phật giáo của Ngô Đình Diệm trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 9 năm 1963. Dưới chân đài sen là bức tường chia thành những ngăn nhỏ để an trí  linh cốt phật tử quá cố.


Pho tượng Kim Thân Phật Tổ, được sách kỷ lục Guiness Việt Nam ghi nhận là "tượng Phật ngoài trời lớn nhất Việt Nam" (tính đến thời điểm sách công bố)