Khu Chứng Tích Sơn Mỹ

Ngày 16-3-1968 (tức ngày 17 tháng hai năm Mậu Thân), quân viễn chinh Mỹ đã tiến hành đổ bộ bằng trực thăng xuống cánh đồng phía tây thôn Tư Cung và xóm Gò (thôn Cổ Lũy) thuộc xã Tịnh Khê (huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi). Với chủ trương: “Tác xạ tiêu diệt mọi sự di chuyển trong khu vực hành quân” và “giết sạch, phá sạch và đốt sạch”. Lính Mỹ điên cuồng sục xạo từng gia đình, từng căn hầm và mọi ngóc gách để tìm và tiêu diệt người dân địa phương mà không vấp phải bất cứ một hành động phản kháng nào, ngoài sự tổn thất duy nhất là việc người lính da đen Herbert Carter tự bắn vào chân mình để khỏi tham gia vào vụ thảm sát đồng loại.

Đài tưởng niệm những người dân vô tội đã khuất tại Sơn Mỹ

Đỉnh điểm của hành động tàn sát giã man này là lính Mỹ đã hiếp nhiều phụ nữ, trẻ em, kể cả người đang mang bầu, sau đó tập trung dân làng, hầu hết là người già, phụ nữ và trẻ em, thành từng tốp rồi xả súng bắn giết 102 người ở Tháp Canh, 107 người ở một đoạn mương nước phía đông xóm Thuận Yên, thôn Tư Cung. Hậu quả là 504 thường dân vô tội bị giết chết (gồm 407 người ở thôn Tư Cung, 97 người ở thôn Mỹ Hội), trong đó có 182 phụ nữ, 173 trẻ em, 60 cụ già. Có 24 gia đình bị giết sạch, 247 ngôi nhà bị thiêu rụi.

Rất nhiều phụ nữ, trẻ em và người già đã bị sát hại tại Sơn Mỹ

Sau giải phóng, vào năm 1976, chính quyền địa phương đã tiến hành xây dựng nhà chứng tích, tượng đài, bia tưởng niệm tại một số hiện trường tiêu biểu. Ngày 29-4-1979, Khu chứng tích Sơn Mỹ đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia.

Những bia mộ chôn cất người dân vô tội bị thảm sát tại Sơn Mỹ

Nhà chứng tích được xây dựng từ tháng 9-1975 và hoàn thành 28-2-1976. Đến ngày 16-3-1977 chính thức cắt băng khánh thành. Đây là nơi lưu giữ, trưng bày nhiều di vật và hình ảnh về cuộc thảm sát tàn bạo do quân đội Mỹ gây ra, đó là chiếc mâm thau cũ còn lỗ chỗ vết đạn, chiếc áo, đôi dép của một cháu bé bị bắn chết; các loại chén đĩa, xoong chảo bị bắn thủng vỡ, chiếc mõ tụng kinh của nhà sư Thích Tâm Trí còn tìm lại được. Ở đây có phim tư liệu ghi lại lời kể và hình ảnh của những nạn nhân sống sót, có nhiều cuốn sổ lưu niệm mà khách thăm viếng đã viết vào đó bằng nhiều thứ tiếng, thể hiện chân thực cảm nghĩ, thái độ của nhiều người, thuộc nhiều thế hệ, nhiều tôn giáo, dân tộc và xu hướng chính trị khác nhau, khi trực tiếp tìm hiểu về vụ thảm sát Sơn Mỹ

Ngôi nhà chứng tích Sơn Mỹ - nơi lưu giữ nhiều di vật và hình ảnh về Sơn Mỹ năm Mậu Thân

Tượng đài, là công trình nghệ thuật điêu khắc do họa sĩ Châu Đình Du sáng tác. Người thể hiện là Hồ Thu (chồng chị Võ Thị Liên, một nhân chứng sống sót sau vụ thảm sát kinh hoàng này). Công trình được khởi công vào tháng 10-1976, hoàn thành tháng 3-1977. Vật liệu chủ yếu là đá đen được kết dính bằng bê tông. Tượng đài khắc họa các hình ảnh: người lớn ôm đứa bé vào lòng, che chở; một phụ nữ ôm người già bị địch bắn chết; người phụ nữ sống sót sau thảm sát, thân đứng thẳng, bàn tay phải nắm chặt, giơ lên trời cao, tay trái bồng em bé như đang tố cáo tội ác tầy trời của lũ lang sói. Đến năm 2003, tượng đài được trùng tu giống như mẫu cũ, nhưng bằng đá nguyên khối Ninh Bình và được di chuyển đến vị trí hiện tại.