Đình Minh Lệ

Đình Minh Lệ thuộc thôn Minh Lệ, xã Quảng Minh, huyện Quảng Trạch. Đình làng Minh Lệ xây năm 1923 là nơi thờ tự, tế lễ, hội họp, rước sắc của làng. Đình còn là khu di tích gồm: cổng, thành bao, sân, bình phong, đình trung và đình hậu. Đình trung có 4 mái, hai mái trước sau và hai mái hồi. Trên đình, giữa mái có lưỡng long chầu nguyệt, hai góc mái là hình hai con rồng lượn nhưng đã được cách điệu bằng hoa lá, đầu ẩn trong lá. Bốn góc mái là hình rồng lượn vuốt cong, nâng mái lên cao uyển chuyển, giữ hai đường mái trước là hình khối của những con lân. 


Gian giữa thông với hai gian hai bên bằng 3 cửa vòm và thông với đình hậu cũng bằng ba cửa vòm nhưng cửa lại cấu trúc rất thấp, thể hiện một sức mạnh thần bí của tâm linh.  


Đình Minh Lệ được xây dựng rất công phu, từ các hình khối rồng, phượng, đến các bức vẽ, chạm khắc, thể hiện màu sắc nhất là sự bố trí, cấu trúc các cửa, các cửa vòm liên tiếp nhau, từng mảng, cửa chìm vào tường, cửa thông các gian... tường dày, hơi thấp về độ cao, bố cục trong phép đối xứng, đình hậu lại làm theo kiểu mái cuốn vòm kế tiếp nhau thành hai vòm, càng vào trong càng thấp xuống. Mặt rồng hung dữ, thân rồng thô, chân rồng chắc khoẻ thể hiện thế lực đầy quyền uy của chế độ phong kiến nhà Nguyễn.


Trong những ngày hoạt động cách mạng của Đảng ta, đình là nơi các chiến sỹ cộng sản đi lại, liên lạc và họp kín để trao đổi và truyền cho nhau các chủ trương đường lối của Đảng. Đình cũng là nơi mà các Đảng viên cộng sản ẩn nấp khi giặc Pháp truy lùng.


Đất nước hòa bình chưa được bao lâu thì đế quốc Mỹ lại gây ra cuộc chiến tranh leo thang phá hoại miền bắc XHCN đầy tang tóc, làng Minh Lệ, đình Minh Lệ liên tiếp bị đánh phá. Những chuyến hàng trăm nẻo từ Bắc vào Nam đều dừng chân tại Minh Lệ. Đình Minh Lệ trở thành trạm giao liên, chuyển tiếp trên chặng đường từ Bắc vào Nam. Đình thành nơi tập kết cất đấu vũ khí, lương thực che mắt máy bay Mỹ để tiếp tục chuyển vào Nam.  


Đình Minh Lệ gắn liền với những kỷ niệm của những người cộng sản trung kiên, bám dân, bám cơ sở bắt rễ trong quần chúng, gắn liền với những chiến sĩ tự vệ trong những năm chống Pháp. Đình chứng kiến những cuộc ném bom tàn khốc của giặc Mỹ xuống quê hương.


Đình Minh Lệ có ý nghĩa trong việc nghiên cứu một công trình kiến trúc nghệ thuật của địa phương. Một kiểu kiến trúc đình làng thể hiện sự tài tình của nghệ nhân Minh Lệ trong việc kết hợp hài hòa giữa cái chung và cái riêng, cái không thể trộn lẫn của đình Minh Lệ trong loại hình đình làng Việt Nam.